Borsa Aracılığı Nedir? Aracı Nasıl Olunur? Aracı Kuruluşlar ve Broker Olmak
1. Borsa Aracısı Nasıl Olunur?
“Borsa aracısı nasıl olunur?” sorusunu cevaplamak için öncelikle borsa ve borsa aracısı kavramlarını incelemek gerekir. Bu durumda, borsa; menkul kıymetlerin, çeşitli emtiaların, yabancı paraların, vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmelerinin halka açık satılabildiği ve satın alınabildiği bir piyasadır. Borsa aracısı ise söz konusu bu piyasada kendi adını kullanarak kişi, kurum ve kuruluşlar hesabına alım satım yapma yetkisine sahip olan ve bu yetkisini kullanan kişi veya kuruluşlardır. Borsa aracısı borsa komisyoncusu olarak da ifade edilebilir.
Borsa aracısı kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından verilen aracılık yetkisi ile sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunan anonim şirket kategorisindeki işletmelerdir. Bu işletmeler çeşitli menkul kıymetlerin ticaretinde yatırımcılar adına hizmet vermektedirler. Hizmetleri kapsamında işlem başına belli oranlarda komisyon alırlar. Bu komisyonlar, aracı kuruluşların temel gelir kalemlerini oluşturur.
2. Borsa Aracı Kuruluşu ve Broker Olmak İçin Gerekli Koşullar
Borsa Brokerlığı olarak da bilinen borsa aracılığı için öncelikle üniversitelerin ekonomi ile ilgili bölümlerden lisans derecesi ile mezun olunması gereklidir. Bahse konu bölümlerden mezun olan kişilerinde Borsa İstanbul (BİST) tarafından verilen eğitime katılmaları ve bu eğitimi başarıyla tamamlamaları gerekir. Bu yeterlilikleri tamamlayan kişiler sertifika ile broker olmaya hak kazanırlar.
BİST tarafından verilen eğitimde borsa işlemlerinin gerçekleştirildiği elektronik sistem hakkında ve borsa işleyişine yönelik bilgiler katılımcılara sunulmaktadır. BİST tarafından verilen bu eğitimlere katılmak için bir aracı kuruluşta çalışıyor olmak gereklidir. Bireysel olarak bu eğitimlerden faydalanmak söz konusu değildir. Buradan da anlaşılacağı üzere aracı bir kuruluşa bağlı olmadan borsa da alım satım işlemleri (brokerlik faaliyeti) yapılamaz. Ayrıca borsa aracı kurumlarında işlem yapan brokerlar BİST çalışanı olarak düşünülmemelidir.
Kendilerine başvuran tüm müşterilerinin yatırım portföylerini brokerlar yönetir. Müşterileri namına gerekli yatırım araştırmalarını, alım satım işlemlerini yaparlar ve bu çerçevede müşterilerini belli aralıklarla bilgilendirirler. Bununla birlikte çeşitli durumlarda danışmanlık almak üzere müşterilerde kendi brokerlarına başvuruda bulunabilirler.
Eğitim sonrası borsada çalışan yeni brokerlar kendilerinden daha deneyimli kişilerle usta çırak ilişkisi çerçevesinde çalışmaya devam etmektedirler. Başarılı bir broker olmak için ise ekonomi, piyasalar, hisse senetleri, finansal tablo analizleri konularında bilgi sahibi olunması gerekir. Borsa aracısı kişiler genel ekonomik ve sosyal konuların da iktisadi etkilerini takip etmeli ve bu konuda ön görülü olmalıdır.
3. Borsa Aracılığına Konu Kurumlar ve İşlevleri
Yatırımcıları adına sermaye piyasalarından alım satım faaliyetinde bulunan aracı kuruluşların bir diğer görevleri ve gelir kaynakları ise şirket paylarının halka arz faaliyetlerinde yer almak ve yeni hisse senetlerin ihraçlarına aracılık etmektir. Ancak unutulmamalıdır ki bahse konu aracı kurumlar, her bir ayrı faaliyetleri için SPK’dan yetki belgesi almak durumundadırlar.
Bankalar da ilgili birimleri, borsa aracılığına ilişkin konularda müşterilerine hizmet sunabilir. Ancak bu alanda uzman personel durumu ve görece yüksek komisyon oranları göz önünde bulundurulmalıdır.